Tomasz Pospieszny - Zapomniany geniusz. Lise Meitner - pierwsza dama fizyki jądrowej

Autor: Tomasz Pospieszny
Tytuł: Zapomniany geniusz. Lise Meitner - pierwsza dama fizyki jądrowej
Wydawnictwo: Novae Res
Rok wydania: 2016
Liczba stron: 444
Gatunek: biografia

Biografia kobiety, dla której Maria Skłodowska Curie była wzorem do naśladowania. Kobieta, która nie wybrała łatwej życiowej drogi, ale zdecydowała się na drogę bardzo trudną. Żyła w pięknym okresie dla fizyki, ale bardzo złym dla człowieka. Elise Meitner (1878-1968) - poznajmy ją bliżej, naprawdę warto.

"Wierzę, że wszyscy młodzi ludzie  zastanawiają się, jak ułożyć sobie życie. Gdy ja się zastanawiałam, zawsze dochodziłam do wniosku, że życie nie musi być łatwe, byle tylko nie było  puste. I to życzenie zostało spełnione."

Lise działalność naukową rozpoczęła w czasach, kiedy kobiety nie miały prawa mieć niczego do powiedzenia w świecie mężczyzn. Wszystko, co osiągnęła, musiała okupywać ogromnym wysiłkiem. Nie tylko zajmując się czymś tak trudnym jak fizyka, ale przede wszystkim udowadniając, że jako kobieta ma takie samo prawo odkrywać, działać, myśleć, jak mężczyźni. Czy było jej łatwo w tym męskim gronie o uznanie? Dość wspomnieć, że do Nagrody Nobla była nominowana 15 razy, i nigdy jej nie otrzymała.  Podczas pierwszej wojny światowej pomagała na froncie żołnierzom niezależnie od narodowości czy tego, po której stronie konfliktu byli. Pamięć o tych wydarzeniach została w niej już na zawsze. Jako Żydówka w ostatniej chwili uciekła z nazistowskich Niemiec dzięki pomocy przyjaciół. Długo pozostał w niej uraz do tego kraju i Niemców, którzy swoją biernością pozwolili na to, by ludzie tacy jak ona tracili cały dorobek swojego życia i musieli uciekać przed okrutną śmiercią. Nie przyjęła propozycji pracy w USA nad bombą atomową, chociaż w tamtym czasie w sensie zawodowym była praktycznie wykluczona, co dla kobiety przez całe życie oddanej pracy było jak śmierć. 

Postać Lise Meitner jest po prostu fascynująca. Była rzeczywiście geniuszem - jej błyskotliwość, odwaga w poszukiwaniu nowych rozwiązań tak potrzebna przy eksperymentach, a jednocześnie skromność, ciepło, przede wszystkim postawa moralna - dla mnie jako czytelnika ta kobieta budzi podziw i szacunek. Jako pierwsza zrozumiała zjawisko rozszczepienia atomowego, a jej odkrycie zostało przypisane jej przyjacielowi, który... niczego nie prostował. I dostał Nobla.

"Osiągnięcia  naukowe całego życia Lise Meitner  były uwieńczone  Nagrodą Nobla dla  Ottona Hahna."

Książkę czytało mi się niczym najlepszą powieść sensacyjną - życie profesor Meitner (swoją drogą osiągnąć ten stopień naukowy w tej dziedzinie i tych czasach...) byłoby świetnym materiałem na film. Wyobraźcie sobie chociażby scenę ucieczki do Holandii z nieważnym paszportem i nazistami i śmiercią w perspektywie, czy sytuację kiedy przyjaciel przypisuje sobie nie  do końca swoje odkrycie, albo artykuły w amerykańskich gazetach w których nazywają nas "matką bomby atomowej"(sic!). Wszystkie konferencje na których spotykała największe umysły tamtych czasów jak choćby Einsteina, burzliwe dyskusje,  nowatorskie pomysły i odkrycia. Życie pisze najlepsze scenariusze. Warto wspomnieć, że pierwiastek Meitnerum to jedyny pierwiastek w układzie okresowym upamiętniający kobietę - właśnie Lisę Meitner, a jego nazwa została przyjęta w 1997 roku.

Autor biografii przedstawił życie tej uczonej w taki sposób, że nie mogłam się oderwać od lektury. Język mimo nieuniknionych specjalistycznych terminów nie sprawiał mi trudności w odbiorze. Często przytaczane fragmenty listów Lise czy jej przyjaciół nadawały całości bardziej osobistego, intymnego wymiaru. Podobnie dołączone zdjęcia - na tak wielu sama w męskim gronie, bardzo wymowne.

Życie wielu osób może być dla nas inspiracją, motywacją, dowodem na to, że kiedy czegoś chcemy, to żadne przeszkody nie są w stanie nas powstrzymać. O jednych wiemy dużo, inne są nieco zapomniane, niedocenione. Pierwsza dama fizyki jądrowej warta jest tego, by o niej pamiętać. Nie tylko ze względu na jej geniusz, ale przede wszystkim ze względu na to, kim była.

Za egzemplarz recenzencki dziękuję wydawnictwu Novae Res

cytaty: strona 16, 356,