Mario Puzo - Rodzina Borgiów

Kardynał Rodrigo Borgia miał serce pełne miłości do Boga, świata i ludzi - Boga, którego stworzył sobie na własne podobieństwo, świata pełnego wygód i luksusu, zaś z ludzi najbardziej upodobał sobie piękne kobiety. Kochał również swoje dzieci i chciał dla nich jak najlepiej, przecież to, co dobre dla nich, było dobre dla całego rodu Borgiów. Najbardziej jednak kochał chyba władzę, dlatego zrobił wiele, by zostać papieżem. Chociaż nie - największą miłością musiał darzyć siebie samego, jako papież Aleksander VI był przecież głosem samego Boga na ziemi.

Od tego głosu niejedną biedną duszę zabolały uszy.

Minęło ponad pięć wieków od czasów, kiedy na papieskim tronie zasiadł Rodrigo Borgia. Nietrudno się domyślić, że mentalność ludzi czy chociażby normy społeczne były inne od tych, którymi kieruje się dzisiejszy człowiek. Być może dlatego dzieci papieża oficjalnie uczestniczyły w jego życiu, ba, nawet stanowiły jeden z głównych filarów jego papiestwa - Cezar, Juan, Lukrecja i Jofre, każde z nich miało swoje zadanie do wykonania. Dla chwały Borg..., to znaczy Bożej, rzecz jasna. Kurtyzany, które przewijały się przez papieską sypialnię, handel urzędami, kanonizacjami, bezwzględność wobec licznych wrogów, a przede wszystkim żądza władzy, i przekonanie o własnej potędze - to nawet nie to samo w sobie, ale rozmach Aleksandra we wszystkich tych niegodziwościach  wywoływał nawet w jemu współczesnych sprzeciw. We mnie wstręt i obrzydzenie budziło przede wszystkim przeświadczenie Borgii o własnej prawości. 

"Jak to możliwe, żeby w imię dobra i imię Boga działo się tyle zła?"

Autor pisząc o rodzinie Borgiów, którą był zafascynowany, przede wszystkim skupił się na charakterystykach postaci, a te wyszły mu wręcz po mistrzowsku. Ciężko upatrywać tu bohatera pozytywnego, lecz jeśli już kogoś trzeba byłoby wskazać, to byłaby nim Lukrecja, w której usta Puzo wkłada pytania na temat zasadności co poniektórych poczynań Borgiów. To z nią wiążą się też miłosne wątki tej powieści. Mamy okazję poznać namiętności szarpiące Cezarem, punkt widzenia papieża, od którego może się momentami zrobić słabo, zresztą paleta postaci jest bardzo szeroka. Jeśli chodzi o przebieg fabuły, to można by ją streścić w trzech słowach: władza, miłość i zemsta, z naciskiem na tę ostatnią. Istotą Rodziny Borgiów byłoby pytanie o odróżnianie dobra od zła, miłości od miłości własnej i posłuszeństwa od ślepego podążania za czyjąś wolą. 

Powieść przez większą część porywa, jednak widać, że książkę kończyła partnerka autora. Wątki są pozamykane w sposób kojarzący się z trzaśnięciem drzwiami w połowie zdania, bez finezji i polotu. Szkoda zwłaszcza tych dotyczących Cezara i Lukrecji, czyli postaci z pierwszego planu. Mimo to Rodzina Borgiów jako całość jest lekturą, którą absolutnie warto przeczytać. Sam Puzo uważał ich za pierwowzór późniejszych rodzin mafijnych, i ciężko się z nim w tym względzie nie zgodzić. Sposób w jaki działali, bardziej kojarzy się z ciemnymi interesami i brudną polityką, aniżeli z jakąkolwiek pobożnością czy choćby zwykłym dostojeństwem.

Ludzie ogarnięci żądzą władzy i chorobliwą ambicją mieli od zawsze te same problemy, nieważne czy był to renesans, czy współczesność, królewski dwór czy papieski pałac. Fenomen Borgiów polega według mnie na tym, że rozwiązywali je w stylu, którego okropność przeszła do historii.

Przekład: Zygmunt Halka, Władysław Masiulanis

Cytat: strona 330